Zaburzenia trawienne – przyczyny, objawy i sposoby ich łagodzenia

Aby składniki pokarmów mogły zostać przyswojone przez organizm, konieczne jest ich strawienie. Wstępne trawienie cukrów odbywa się w jamie ustnej dzięki działaniu znajdujących się w ślinie enzymów. Następnie pokarm trafia przez przełyk do żołądka, gdzie również oddziałują na niego enzymy trawienne.

Problemy z trawieniem dotyczą rosnącego odsetka globalnej populacji

Choroby układu pokarmowego to jedne z częściej diagnozowanych schorzeń, co ma związek m.in. ze stosowaniem bogatej w produkty wysoko przetworzone diety. Zaburzenia trawienia wywołuje również nieregularność spożywania posiłków, przewlekły stres, brak aktywności fizycznej oraz spożywanie zbyt dużych porcji pokarmów.

Na skutek działania różnych czynników pojawiają się czynnościowe i organiczne zaburzenia trawienia, które mają ostry lub przewlekły przebieg. Ich objawy są wskazaniem do zasięgnięcia porady lekarskiej.

Organiczne problemy z trawieniem wywołują schorzenia, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na proces trawienny, powodując nieprzyjemne dolegliwości, a także zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, które dostarczamy do organizmu wraz ze spożywanymi pokarmami. Problemy czynnościowe wynikają przede wszystkim z popełnianych błędów żywieniowych. Mają także związek ze spożywaniem zbyt obfitych posiłków. Na skutek popełnianych błędów dochodzi do zaburzeń procesów trawiennych, które objawiają się m.in. dolegliwościami gastrycznymi.

Ze względu na podobne spectrum objawów organicznych i czynnościowych zaburzeń trawienia, wszystkie dolegliwości gastryczne, które występują przewlekle lub uporczywie nawracają, wymagają wnikliwej diagnostyki.

Co wpływa na proces trawienia?

Trawienie jest skomplikowanym procesem, aby mogło przebiegać w prawidłowy sposób, niezbędne jest właściwe funkcjonowanie wszystkich narządów, które uczestniczą w tym procesie. Co więcej, trafiający do żołądka pokarm powinien być wcześniej właściwie rozdrobniony. Długie i staranne przeżuwanie ułatwia przechodzenie pokarmu przez przełyk, a także pozwala uniknąć spożywania zbyt dużych porcji posiłków.

W trawieniu biorą udział różne narządy. Wstępny proces trawienny rozpoczyna się w jamie ustnej. W żołądku pokarm jest wyjaławiany przez kwas solny, który niszczy większość chorobotwórczych patogenów. W żołądku trawione są białka i węglowodany, a także rozpoczyna się wstępne trawienie tłuszczów. Z żołądka pokarm trafia do jelita cienkiego, w którym jest wchłaniany. Obecne w nim substancje odżywcze trafiają do krwi. Kolejnym etapem jest trawienie tłuszczów, które odbywa się dzięki wydzielanej przez wątrobę żółci. W wątrobie neutralizowane są szkodliwe produkty uboczne przemiany materii, a także toksyczne substancje. Ostatni etap trawienia odbywa się w jelicie grubym, gdzie wchłaniana jest woda i niektóre substancje odżywcze oraz formowany jest kał, który składa się z niestrawionych resztek pokarmowych.

Problemy trawienne związane są z nieprawidłowym przebiegiem procesu trawienia. Najczęstszą przyczyną występowania objawów zaburzeń trawienia są błędy żywieniowe oraz prowadzony tryb życia.

Przyczyny zaburzenia trawienia

Do grupy organicznych przyczyn zaburzeń trawienia zaliczamy m.in. zapalenie żołądka i dwunastnicy, refluks żółciowy, zapalenie jelit, polipy jelit, nowotwór żołądka, nowotwór jelit, nieżyt żołądkowy. Schorzenia te zaburzają przebieg procesów trawiennych, objawiając się różnymi dolegliwościami gastrycznymi, a także wywołują ból brzucha.

Ważne! Objawy schorzeń układu pokarmowego są bardzo podobne do objawów zaburzeń trawiennych o podłożu czynnościowym. Ze względu na związane z nimi ryzyko, zawsze niezbędna jest wnikliwa diagnostyka, która pozwoli stwierdzić, co wywołuje zaburzenia trawienia. Wszelkie nieprawidłowości pojawiające się w procesie trawienia trzeba koniecznie skonsultować z lekarzem.

Czynnościowe zaburzenia trawienia są związane m.in. z naszymi nawykami żywieniowymi i trybem życia, które mogą powodować powstawanie różnych nieprawidłowości w procesie trawienia. Do częstych zaburzeń czynnościowych zaliczamy m.in. nadkwasotę, czyli nadmierne wydzielanie soku żołądkowego, refluks żołądkowo-przełykowy, zespół jelita drażliwego.

Prawidłowe nawyki żywieniowe pozwalają przeciwdziałać organicznym i czynnościowym zaburzeniom w funkcjonowaniu układu pokarmowego oraz znacząco zmniejszają ryzyko związane m.in. z rozwojem chorób o podłożu nowotworowym. Najczęściej ból brzucha powoduje niestrawność, której objawy utrudniają codzienne funkcjonowanie i mogą być bardzo uciążliwe.

Przyczyny zaburzeń trawiennych

Większość zaburzeń trawiennych związanych jest z rekcją układu pokarmowego na skład spożywanych posiłków, ich wielkość, a także obecność substancji drażniących i alergizujących. Często mamy do czynienia np. z nietolerancją pokarmową, która wywołuje problemy z trawieniem i nieprzyjemne dolegliwości.

Najczęstsze przyczyny zaburzeń trawiennych to m.in.:

• spożywanie niezdrowych pokarmów, w których składzie znajdują się chemiczne dodatki do żywności,
• spożywanie produktów bogatych w tłuszcze, potraw smażonych i produktów wzdymających,
• nieregularne spożywanie posiłków,
• spożywanie zbyt dużych porcji pokarmów,
• sięganie po pokarmy ciężkostrawne w godzinach wieczornych,
• stosowanie diety bogatej w substancje zwiększające wydzielanie kwasu żołądkowego,
• sięganie po używki.

W negatywny sposób na trawienie wpływają także siedzący tryb życia i stres. Skłonność do występowania zaburzeń trawiennych często występuje rodzinnie. Problemy z trawieniem mogą być również spowodowane zaburzeniami naturalnej flory bakteryjnej układu pokarmowego, która hamuje namnażanie się patogenów. Niekiedy mogą wywoływać je choroby, w tym m.in. choroba refluksowa, zapalenie jelit i dwunastnicy czy nowotwory układu pokarmowego.

Objawy zaburzeń trawienia

Zaburzenia czynnościowe i zaburzenia organiczne objawiają się w bardzo podobny sposób, powodując m.in.:

• ból w nadbrzuszu, który może mieć różny charakter,
• szybkie uczucie sytości po posiłku,
• uczucie ciężkości w żołądku po obfitym posiłku,
• uczucie pełności,
• nudności,
• wzdęcia i gazy,
• zaparcia,
• biegunki,
• zaburzenia perystaltyki jelit,
• pieczenie w nadbrzuszu i przełyku,
• brak apetytu.

Niekiedy może pojawić się nieprzyjemny, kwaśny posmak w ustach. Objawy związane np. z refluksem żołądkowo-przełykowym mogą dotyczyć także układu oddechowego, do którego przedostaje się kwaśna treść z żołądka.

Objawy ze strony układu pokarmowego zawsze powinny zaniepokoić. Jeżeli uporczywie nawracają lub utrzymują się przewlekle, to są wskazaniem do wykonania badań diagnostycznych np. w kierunku zapalenia jelit, zapalenia żołądka oraz refluksu żołądkowo-jelitowego.

Co pomaga na zaburzenia trawienia?

Najlepiej zapobiegać wystąpieniu uciążliwych dolegliwości, stosując właściwą dietę oraz pamiętając, że aktywność fizyczna jest niezbędna do prawidłowego trawienia. Bardzo ważne jest regularne spożywanie lekkostrawnych posiłków, które zawierają m.in. chude mięso, gotowane warzywa, ryby i produkty zawierające błonnik pokarmowy. Problemy gastryczne nasilają się po spożyciu pokarmów tłustych, bogatych w dodatki do żywności oraz wzdymających, a także napojów gazowanych i słodyczy.

W przeciwdziałaniu zaburzeniom trawienia pomocne okazują się niektóre zioła, które m.in. zwiększają produkcję soków trawiennych, a także działają ochronnie na błonę śluzową żołądka. Na dolegliwości trawienne polecany jest np. mniszek lekarski, koper włoski, melisa, liść karczocha, mięta pieprzowa. Popularne są również suplementy diety, które usprawniają trawienie i zapobiegają wystąpieniu nieprzyjemnych dolegliwości.

Osłonowo na układ pokarmowy działa siemię lniane. Warto pamiętać, że stosowanie ziół może powodować występowanie działań niepożądanych, których ryzyko wzrasta, gdy jednocześnie przyjmujemy zioła oraz leki np. na schorzenia przewlekłe.

Przed zastosowaniem ziół i suplementów diety najlepiej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutom. Brak poprawy po kilku dniach stosowania domowych sposobów na zaburzenia trawienia jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej.